Kilka słów o wspieraniu zdrowia psychicznego dzieci…

 

          Zdrowie psychiczne według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka, a także zdolność do rozwoju i samorealizacji. Zdrowie psychiczne nie oznacza zatem jedynie braku chorób. Przejawia się również w: poczuciu własnej wartości, zdolności do rozwoju, zaangażowaniu w relacje społeczne.

          Zdrowie psychiczne dzieci jest fundamentem ich prawidłowego rozwoju. Rodzice odgrywają kluczową rolę w budowaniu tego fundamentu. Oto praktyczne wskazówki, jak wspierać zdrowie psychiczne dzieci:

1. Buduj bezpieczną i wspierającą relację.

- okazuj bezwarunkową miłość i akceptację – dziecko powinno wiedzieć, że jest kochane niezależnie od wyników czy zachowań,

- słuchaj uważnie – daj dziecku przestrzeń do wyrażania emocji bez oceniania,

- reaguj spokojnie – nawet w trudnych sytuacjach pokaż, że jesteś wsparciem.

2. Ucz dziecko rozpoznawania i nazywania emocji w codziennych sytuacjach.

- mów o swoich emocjach („Dziś jestem trochę zmęczony”),

- pomagaj dziecku rozumieć, co czuje („Widzę, że jesteś zły. Chcesz mi o tym opowiedzieć?”),

- korzystaj z książek, które pomagają dzieciom w rozpoznawaniu, nazywaniu emocji swoich i innych osób.

3. Zapewnij rutynę i przewidywalność.

- dzieci czują się bezpieczniej, gdy wiedzą, czego się spodziewać,

- regularne pory posiłków, snu i zabawy dają poczucie stabilizacji.

4. Dbaj o podstawy: sen, ruch, dieta.

- zdrowie psychiczne jest ściśle związane z fizycznym – zmęczone, głodne dziecko łatwiej się złości lub wycofuje,

- codzienna aktywność fizyczna wspiera regulację emocji.

5. Ustal granice z miłością.

- jasne zasady i konsekwencje dają dziecku poczucie bezpieczeństwa,

- tłumacz, dlaczego coś jest zabronione, zamiast tylko mówić "nie".

6. Wspieraj relacje z rówieśnikami.

- umożliwiaj kontakt z innymi dziećmi (spotkania, przedszkole, zajęcia dodatkowe),

- pomagaj w rozwiązywaniu konfliktów, ale nie wyręczaj – ucz samodzielności.

7. Ogranicz czas przed ekranem.

- zbyt duża ilość czasu spędzanego przy ekranach może wpływać negatywnie na emocje
i sen.

8. Rozpoznawaj sygnały ostrzegawcze.

- zwróć uwagę, jeśli dziecko:

• wycofuje się z kontaktów,
• często płacze, ma napady złości,
• ma problemy ze snem lub jedzeniem,
• mówi, że „jest głupie”, „nikt go nie lubi”, „nie chce żyć”.

W takich sytuacjach warto skonsultować się ze specjalistą (psychologiem dziecięcym, pedagogiem, lekarzem).

9. Bądź dobrym przykładem.

- dzieci uczą się przez obserwację – jeśli dbasz o swoje zdrowie psychiczne, uczysz je tego samego,

- mów, jak radzisz sobie ze stresem i trudnościami.

            Poniżej przedstawionych zostało kilka zabaw/ ćwiczeń, które pomagają wspierać zdrowie psychiczne dziecka – rozwijają umiejętności społeczno-emocjonalne, wzmacniają poczucie własnej wartości, uczą regulacji emocji i wspierają relacje społeczne, a które to można „wplatać” w rodzinną codzienność.

 - „Oddychamy jak misie” – ćwiczenie oddechowe.

Cel: wyciszenie, nauka radzenia sobie z trudnymi emocjami. Ćwiczenie idealne na wieczór.
Jak:

• dziecko kładzie pluszowego misia (lub inną zabawkę) na brzuchu,
• leżąc, ma za zadanie oddychać głęboko tak, aby miś „podskakiwał” na brzuchu,
• Można liczyć do 3 przy wdechu i do 4 przy wydechu.

- „Koło emocji” – rozpoznawanie i nazywanie emocji.

Cel: nauka rozpoznawania i nazywania emocji, refleksja nad przeżywanymi emocjami.
Jak:

• tworzycie razem koło emocji z obrazkami twarzy (radość, smutek, złość, strach, zaskoczenie itp.),
• dziecko codziennie zaznacza, co dziś czuje, omawia z rodzicem co miało wpływ na zaznaczenie danej emocji.

Ćwiczenie to pomaga w zauważeniu, że wszystkie emocje są normalne i potrzebne w życiu.

- „Teatrzyk emocji” – kreatywne poszukiwanie sposobów na radzenie sobie z trudnymi emocjami.

Cel: empatia, rozumienie innych, regulacja emocji.
Jak:

• za pomocą pacynki/lalek/pluszaków odgrywacie różne scenki (np. ktoś się zezłościł, ktoś się wycofał, ktoś się boi),
• zadaniem dziecka jest dokończyć historię lub pomóc bohaterowi,

• można zapytać: „Co byś zrobił na jego miejscu?”, „Jak można mu pomóc?”.

- „Mocne strony” – zabawa w komplementy.

Cel: wzmacnianie poczucia wartości, pozytywna samoocena.
Jak:

• w rodzinie lub grupie: każde dziecko (i dorosły) mówi coś miłego o sobie i o innych,
• można też zrobić „medale” z napisem: „Jestem odważny”, „Potrafię słuchać”, „Jestem dobry dla zwierząt”.

 - „Pozycje zwierząt” – joga dla dzieci, relaksacja.

Cel: wyciszenie, praca z ciałem.
Jak:

- naśladujecie różne zwierzęta:

• kot: koci grzbiet
• flaming: stanie na jednej nodze
• motyl: siedzenie z kolanami na boki i machanie „skrzydłami.

- „Mapa wsparcia” – kto może mi pomóc?

Cel: budowanie poczucia bezpieczeństwa.
Jak:

• dziecko rysuje osoby, do których może się zwrócić, gdy coś je martwi – rodzic, babcia, nauczyciel, kolega,
• rozmawiacie o tym, co można im powiedzieć, jak poprosić o pomoc, w jakich sytuacjach zwracamy się najczęściej o pomoc a w jakich radzimy sobie sami.

- „Pudełko spokoju” – zestaw ratunkowy na trudne emocje.

Cel: nauka samoregulacji, utrwalenie sposobów pomagających w radzeniu sobie z trudnymi emocjami.
Co w środku:

• ulubiona książka, kolorowanka
• miękka zabawka, pluszak
• piłeczka antystresowa, gniotki, masa plastyczna
• butelka sensoryczna (np. z brokatem i wodą)
• zdjęcie bliskiej osoby
• bańki.

                             ************************************************************

 

Kilka słów o adaptacji…..

 

Adaptacja to proces przystosowania się do zmian, nowego środowiska. Wiele czynników wpływa na ten proces (temperament dziecka, postawa rodzica, postawa nauczyciela, trudności rozwojowe)  więc trudno określić w jakim czasie adaptacja powinna się zakończyć. W placówce przedszkolnej adaptacja opiera się na relacji – poczuciu bezpieczeństwa, które dziecko osiąga w kontakcie
z opiekunem przedszkolnym a osiągnięcie tego stanu wymaga czasu.

 

Jak rodzic może pomóc dziecku w procesie adaptacji?

 

Rodzicu:

- daj dziecku szanse zostawać z „innymi bezpiecznymi” dorosłymi poza rodzicami,

- stwarzaj możliwości do przebywania dziecka w grupie innych dzieci,

- wspieraj samodzielność dziecka ( próby samodzielnego jedzenia, ubierania się, rozbierania),

- wspieraj dziecko w sygnalizowaniu potrzeb oraz ucz zwracania się o pomoc do dorosłych,

- akceptuj i pozwól wyrażać emocje ( także trudne),

- bądź w kontakcie z pracownikami przedszkola, rozmawiaj o występujących trudnościach, postępach w funkcjonowaniu, obserwacjach dotyczących zachowania i emocji dziecka,

- omów z dzieckiem jak będzie wyglądało pożegnanie w przedszkolu, ustalcie Wasz „rytuał pożegnania”,

- dotrzymuj słowa danego dziecku a dotyczącego np. czasu odbioru ( po śniadaniu, po obiedzie).

 

Rodzicu:

- zadbaj o siebie! Twój spokój jest bardzo potrzebny dziecku w czasie jego adaptacji,

- postaraj się, aby w czasie adaptacji dziecka do przedszkola w Waszej rodzinie nie były zaplanowane inne zmiany,

- zadbaj o wsparcie bliskich osób ( kogoś kto np. może odebrać dziecko wcześniej z przedszkola).

 

 

Książki wspierające rozwój emocjonalny dzieci w wieku przedszkolnym oraz przydatne w procesie adaptacji do przedszkola (podkreślone pozycje):

 

1) Bright R.„Mysz, która chciała być lwem”, Wydawnictwo Zielona Sowa.

2) Brooks F. „Wszystko o tym, jak się nie bać i nie martwić”, Wydawnictwo Papilon.

3) Gutierrez J., ,,Za dużo! Jak uratować trudny dzień”, Wydawnictwo Wilga.

4) Culliford F. i T. „Smerf, który bał się porażki” (+ cała seria), Wydawnictwo Egmont.

5) Forssen Ehrlin C-J. „Dzielny Maurycy i jego tydzień do góry nogami”, Wydawnictwo Sonia Draga.

6) Supeł B. „Jadzia Pętelka czuje złość”, Wydawnictwo Zielona Sowa.

7) Gałka D. „Przygody Fenka – Asertywność”, Wydawnictwo Konrad Sobik.

8) Gałka D.„Przygody Fenka – To moje ciało”, „Powiem, gdy będę gotów” (+ cała seria), Wydawnictwo Konrad Sobik.

9) Geisler D. „Od kłótni do zgody – jak radzić sobie z konfliktem”, Wydawnictwo Jedność.

10) John J., Oswald P.„Bystre ciastko”, Wydawnictwo HarperCollins Polska.

11) Młodnicka U., Waligóra A. „Jesteś ważny, Pinku!” (+ cała seria), Wydawnictwo Sensus.

12) Isern S. „Uczuciometr Inspektora Krokodyla”, Wydawnictwo Dwukropek.

13) Parcheta – Kołoszuk M. „Emocjonalki – bajki psychoterapeutyczne”, Wydawnictwo Harmonia.

14) Kańciurzewska A. „Tomcio rozwiązuje problemy – złość i agresja”, Wydawnictwo Harmonia.

15) Welsh C.H., Gilland A. „O rozstaniu rodziców – będzie inaczej”,  Wydawnictwo HarperCollins Polska.

16) Edwards A. „Diego czuje za mocno”, Levyz Books.

17) Stążka – Gawrysiak A. „Self – Regulation. Nie ma niegrzecznych dzieci”, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

18) Percival T. „Gniewny Antoś”, Wydawnictwo Zielona Sowa.

19) Marcero D. „Odkręćmy emocje” Levyz Books.

20) Edwards A. „Marcysia czuje za dużo”,  Levyz Books.

21) Aurélie Chien Chow Chine „Uczucia Gucia” (cała seria), Wydawnictwo Debit.

22) Llenas A. „Kolorowy Potwór”, „Kolorowy Potwór – Doktor od emocji”,”Kolorowy Potwór idzie do przedszkola” Wydawnictwo Mamania.

23) Moroney T. „Kiedy czuję złość. Wielkie emocje” (+ cała seria), Wydawnictwo Mamania.

24) Filliozat I., Limousin V. „Akceptuję co czuję. Złość – jak sobie z nią poradzić” (+ cała seria), Wydawnictwo HarperCollins.

25) Karst P. „Niewidzialna nić”, Wydawnictwo Mamania.

26) Stanecka Z., Oklejak M. „Basia i granice” (+ inne z serii), Wydawnictwo HarperCollins.

27) Praca zbiorowa, „Bajkoterapia czyli bajki-pomagajki dla małych i dużych”, Nasza Księgarnia.

28) Kozłowska K. „Feluś i Gucio wiedzą jak się zachować”, „Feluś i Gucio poznają emocje”, Wydawnictwo Nasza Księgarnia.

29) Jankowska A. „Bicie STOP”, Wydawnictwo Zielona Sowa.

30) „Kolorowy świat w przedszkolu” Akademia Mądrego Dziecka, Wydawnictwo HarperCollins.

31) Doerrfeld C. „Do widzenia, Dzień dobry”, Wydawnictwo Mamania.